زرشک ناب کبیری؛ نمادِ آتش زندگی بخش؛ از بهترین مزارع خراسان جمعآوری میگردد؛ با وسواس و دقت و امانتداری. آن را با بسته بندی نفیس از ما به ارمغان خواهید برد. خرید زرشک کبیری یکی از بهترین انتخاب های شما خواهد بود…
گیاه زرشک،
زرشک (barberry) با نام علمی ” berberis vulgaris”
از خانواده “زرشکیان” یا “بِربِریداسه” (berberidaceae) است.
گیاهی است به صورت درختچه، به ارتفاع متوسط 1 تا 2/5متر و حداکثر 4 متر است.
که بیشتر در مشرق ایران میروید ، در دامنه کوه ها در نواحی خراسان فراوان است . درختچه ایست خاردار و خارها معمولا سه تا سه تا از یک نقطه ساقه بیرون آمده اند .
ساقه های گیاه زرشک به حالت های مختلف :ایستاده، گسترده، کمانی رشد می کنند.
درختچه های زرشک دارای برگ های کوچک، بیضی شکل و دندانه دار است.
در نواحی سرد و خشک زرشک بهتر میروید تا نواحی گرم ، میوه زرشک خوشه ایست قبل از رسیدن سبز رنگ و پس از رسیدن قرمز مایل به بنفش تیره میگردد .
زرشک از جمله درختچه های مقاومی است که قابلیت رشد و تولید در زمین های کم بهره، با مقادیر متوسطی از آب را دارا است.
تشکیل میوه های گیاه زرشک در اوائل پائیز انجام می گیرد.
میوه های زرشک مزه ای ترش دارند و از ویتامین c غنی می باشند.
میوه های زرشک بیشترین کاربرد را در میان سایر بخش های گیاه مذکور از جنبه های غذایی، آرایشی و داروهای سنتی و مدرن دارند.
برداشت محصول زرشک
درختچه های زرشک به سبب خاردار بودن باعث دشواری در برداشت محصول می گردند.
برداشت میوه های زرشک در فصل پائیز صورت می پذیرد. (اواسط مهر تا اوایل آبان ماه)
نگهداری زرشک
نگهداری زرشک در فریزر بهترین روش برای حفظ کیفیت در طولانی مدت می باشد .
در این روش ابتدا زرشک را شسته و اجازه میدهیم تا زرشک به صورت کامل خشک شود، سپس زرشک را در ظروف درب دار ریخته و و در فریزر نگهداری میکنیم.
اشکال استفاده از زرشک
1-دَمنوش زرشک
2-میوه های خشک
3-ژله ها
4-مرباها
5-نوشابه های گازدار
6-سُس ها
7-عصاره غلیظ
دَمنوش زرشک
برای تهیه دمنوش زرشک، می توان به مقدار 1 قاشق غذاخوری زرشک، به ازای هر فنجان آب جوش در قوری بریزید و به مدت 10تا15 دقیقه صبر می کنیم تا به خوبی دَم بکشد.
این دمنوش را می توانید به همراه عسل یا نبات میل کنید.
عصاره غلیظ
از عصاره غلیظ زرشک جهت طعم بخشی مواد غذایی زیر کمک می گیرند :
1-آبنبات ها
2-شیرینی ها
3-مرباها
4-ژله ها
از زرشک ها برای مقاصد غذایی زیر بهره می گیرند
نقش زرشک در آشپزی:
از قرون قدیم از میوه های زرشک در اروپا برای مقاصد آشپزی بجای پوست میوه های مرکبات استفاده می کردند. ولی امروزه بر موارد مصارف آنها افزوده شده است.
از میوه های زرشک و ترکیبات حاصل از آنها به عنوان چاشنی، طعم دهنده و مخلفات تزئینی بسیاری از غذاها استفاده می شود.
زرشک چون مزه ای ترش و طعمی دلنشین دارد. آن را می توان به اَشکال :خام، پخته، مربا و یا همراه با سالاد و برنج مصرف کرد.
ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین مصارف زرشک را در امور آشپزی دارد
مُربای زرشک
از میوه های زرشک در روسیه و بخش های وسیعی از اروپای شرقی جهت تهیه مربا استفاده می شود.
در ایران از زرشک در پُخت و پَز ها از جمله تهیه مربا بهره می برند.
میوه های زرشک مملو از ماده “پکتین” (pectin) هستند. و بدین جهت مربای حاصل از آنها پس از سرد شدن به صورت دَلمه در می آید.
کاربرد های داروئی گیاه زرشک
گیاهان داروئی از هزاران سال قبل توسط مردمان مختلف کره زمین شناسایی شده و در قالب داروهای سنتی برای مداوای بیماریهای گوناگون انسان ها و مورد استفاده قرار گرفته اند.
گیاه زرشک(barberry) با نام علمی (berberis vulgaris) درختچه ای از خانواده زرشکیان (berberidaceae) است که برگ ها، ریشه ها، پوست ساقه ها و میوه هایش در تهیه بسیاری از داروهای سنتی و برخی از داروهای مدرن کاربرد یافته اند.
از میوه های خشک زرشک در شیوه گیاه درمانی جهت تهیه برخی از داروهای سنتی استفاده می شود. بطوریکه بسیاری از محققین سابقه آن را در بسیاری از کشورها بیش از 2500سال عنوان کرده اند.
زرشک در طب سنتی چین
برای تهیه برخی از داروهای سنتی از جمله برای درمان بیماری اسهال استفاده می شود و این کار سابقه ای بیش از 3 هزار ساله دارد.
زرشک در طب سنتی هندوستان
زرشک را در طب سنتی هندوستان موسوم به “ایورودا” یا “ایورودیک” (Ayurvedic, Ayurveda) با عنوان دارو “هاریدرا” به معنی “زردچوبه ” یاد می کنند و برای آن ویژگی های درمانی همتراز با زردچوبه قائل هستند.
اطبا سنتی هند زرشک را عمدتا برای موارد زیر تجویز می کنند
1-به عنوان پادزهر جهت سم زدائی نظیر :مارگزیدگی و عقرب گزیدگی
2-تقویت کبد
3-چشم درد
4-دهان درد
5-التیام زخم ها
6-کاهش وزن
7-عوارض رحمی
8-گوش درد
سابقه استفاده از زرشک در اروپا
سابقه استفاده از زرشک به عنوان داروی سنتی در اروپا به قرون وسطی می رسد که آن را برای مداوای بیماری های کبدی و کیسه صفرا بکار می برند.
سابقه استفاده از زرشک در ترکیه
از میوه های خشک زرشک در ترکیه به صورت خوراکی به عنوان داروی سنتی و کاهش دهنده تب و همچنین درمان سُرفه ها و بیماریهای گوارشی بهره می گیرند.
سابقه استفاده از زرشک در ایران
محمد زکریا رازی در ایران نخستین کسی بود که ویژگی های دارویی زرشک و اثرات مفید آن را بر سلامتی انسان تشریح نمود.
مهم ترین کاربرد های درمانی میوه زرشک :
1-آکنه
2-دیابت یا کنترل قند خون
3-کنترل ” کلسترول و تری گلیسیرید” یا “چربی خون”
4-عفونت های دهانی
5-بیماریهای گوارشی
6-عفونت ها
7-ناراحتی های پوستی
8-کاهش وزن
9-کاهش دادن واکنش های آلرژیک بدن
10-التهابات
11-کنترل فشار خون بالا
12-سُرفه ها
13-نارسائی های کبدی
14-بیماریهای قلبی-عروقی
15-تب ها
16-افسردگی
تاثیرات زرشک بر دستگاه گوارش :
زرشک از جمله بهترین داروهای گیاهی برای رفع مشکلات هضم غذا می باشد. لذا از دیرباز برای درمان بسیاری از مشکلات گوارشی بکار می رفته است.
از زرشک در طب سنتی برای افزایش اشتها و رفع سو هاضمه استفاده می شود.
از زرشک و آمیزه های حاصل از آن به صورت استعمال خوراکی برای مداوای مشکلات گوارشی استفاده می شود :
1-اسهال
2-یبوست
3-سو هاضمه
4-درد معده
5-کاهش اشتها
6-مشکلات کیسه صفرا
مصرف زرشک می تواند از طریق افزایش صفرا در کبد به رفع سو هاضمه کمک نماید و بدین ترتیب موجب تقویت کبد و تصفیه خون شود.
تاثیر زرشک بر بیماریهای کبد و کیسه صفرا:
از زرشک برای جلوگیری از صدمات سموم بر کبد و اصلاح عملکرد این عضو بسیار مهم بدن بهره می برند.
برخی از محققین اظهار داشته اند که جوشانده زرشک همراه با عسل می تواند به درمان بیماریهای زیر کمک نماید :
1-یرقان
2-سوزش ادرار
از زرشک برای درمان مشکلات کیسه صفرا از جمله :
1-التهابات کیسه صفرا
2-سنگ کیسه صفرا
3-درد های ناحیه شکمی
تاثیر زرشک بر قند خون یا دیابت :
اثرات زرشک در کاهش دادن گلوکز خون زمانی مشخص شد که از “بربرین” برای درمان اسهال بیماران مبتلا به بیماری”دیابت” در چین استفاده کردند و متعاقب آن نظرات موافق بسیاری در مورد اثرات ضد دیابتی زرشک بر کنترل قند خون ابراز گردیدند.
چینی ها از صدها سال قبل از “بربرین” برای درمان، اسهال و دیابت به عنوان یک داروی آنتی بیوتیک استفاده می کنند.
دانشمندان دریافته اند که زرشک و بخصوص ماده “بربرین” موجود در آن می تواند نقش بارزی در کنترل بیماری دیابت بر عهده گیرد.
تاثیر زرشک بر سلامت دندان ها :
امروزه بیماریهای متعددی در رابطه با دهان و دندان ها شایع هستند از جمله آنها عبارتند از :
1-جرم دندان ها
2-خونریزی لثه ها
3-عفونت شدید لثه ها
در مواردی که از عصاره مایع یا پودری زرشک برای مسواک زدم استفاده شود، می تواند همانند خمیر دندان ها به درمان التهاب و تورم لثه ها و کاهش جرم یا پلاک دندان ها بینجامد و بدین ترتیب با حذف جرم دندان ها بر کارایی و دوام آنها بیفزاید.
برای معالجه بیماری های لثه دو بار در روز از جوشانده زرشک استفاده شود.
تاثیر زرشک بر سیستم ایمنی
در واقع اغلب بیماری هایی که عارض بدن افراد می شوند، به واسطه ضعف سیستم ایمنی بدن آنان می باشد.
زرشک حاوی “بربرین” می باشد، با استفاده از زرشک می توان به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرد و بدین ترتیب از بروز انواع بیماریها جلوگیری نمود.
نتایج پژوهشی نشان داده اند که مصرف “بربرین” در رفع : تب ها و آلرژی های فصلی موثر می باشند.
عصاره زرشک در طب گیاهی به عنوان یک معجون” تب بُر” کاربرد یافته است.
عوارض جانبی مصرف زرشک :
* مصارف زرشک به میزان مرسوم همراه با غذاها می تواند ایمن و بی خطر باشد.
* مصارف خوراکی زرشک برای اطفال بویژه در صورت ابتلای آنان به بیماری “یرقان” یا “زردی” می تواند مضر واقعا گردد. و نباید در مصرف زرشک زیاده روی کنند.
* استفاده بانوان باردار از مصارف زرشک ، می تواند به انقباضات رحم گردد و در نهایت خطر سقط جنین را به دنبال دارد.
* مادران شیرده باید از مصارف خوراکی زرشک پرهیز کنند زیرا ” بربرین “موجود در زرشک می تواند برای نوزادان خطراتی را ایجاد کند.
زرشک طبع سرد دارد یا گرم؟
طبع آن سرد و خشک بوده و افرادی که شدت عطش دارند ، عطش آنان را کم میکند.
* باتوجه به طبع سرد زرشک مصرف آن برای افرادی که مزاج سردی دارند بهتر است همراه با زعفران، هل، دارچین، زنجبیل، عسل و… که طبع گرمی دارند مصرف شود.